Obrukhan

Han, Konya-Aksaray yolu üzerindedir. Konya’nın yaklaşık olarak 70 kilometre kadar kuzeydoğusunda yer alır. Bu yol Selçuklu dönemi kervanlarının kullandığı ana
kervan yollarından birisidir. Bu güzergah üzerindeki hanlar ölçü ve anıtsallık bakımından diğer Selçuklu hanlarından daha niteliklidir. Hanın öncesindeki menzil Zazadin Hanı’dır. Sonrasındaki menzil ise Sultan Hanı olmalıdır. Kervansaray kuzey-güney yönünde, kuzeyindeki Obruk adı verilen çöküntü sonucunda oluşmuş bir gölün hemen yakınında inşa edilmiştir. Yapının inşa tarihini gösteren herhangi bir kitabesi bulunmuyor. Ancak İbni Bibi’de kervansarayın kullanımı ile ilgili bazı tarihi bilgiler verilmiştir. Bu bilgilere göre, kervansaray en erken I. İzzeddin Keykavus’un yönetim yıllarında (1211-1220) inşa edilmiş olmalıdır.Yapı, kapalı bölüm (barınak) ve
açık avludan (servis) oluşan iki kütleli bir plana sahiptir. Kapalı bölüm açık avlulu kısma göre daha küçük ölçekli olarak yapılmıştır. Yapının inşasında bol miktarda devşirme malzeme kullanılmıştır. Bu malzeme yakınlardaki bir ortaçağ antik yerleşim alanından getirilmiştir. Batı cephenin ortasında dışa taşkın ve duvardan yüksek bir taçkapı, doğrudan avluya geçit veren bir koridora açılır. Sivri kemerli taçkapının kemeri iç içe iki kademeli olarak yapılmıştır. En dıştaki kemer, devşirme yastıklarla mermer sütunçelere oturur. Daha içerlek tutulan ikinci kemer devam ederek, taçkapının eyvan şeklinde avluya olan bağlantısını sağlar. Taçkapının üzerinde birbirine eşit aralıklarda yerleştirilmiş üç kare pencere ve en yukarıda da dendan görülür. Doğu-batı yönünde uzanan avlu simetrik bir plana sahiptir. Avlunun kuzey ve güney kanatlarında dörder kare ayakla beş bölüme ayrılmış karşılıklı revaklar izlenir. Revakların üzeri avluya doğru beş bölümlü sivri beşik tonozla kapatılmıştır. Avlunun giriş yüzü iki katlı olarak tasarlanmıştır. Giriş eyvanının her bir tarafında iki dikdörtgen planlı mekan yer alır. Bunların hancının kullandığı mekanlar olması olasıdır. Bu mekanlardan güneyde en köşede olanın içinde, üst kata çıkışı sağlayan merdiven bulunur. Giriş bölümünün üzerinde yer alan mescit katı, kuzey güney yönünde sivri beşik tonozla örtülmüştür. Mescit mihrabı tahrip edilmiştir.
Yapının içinde hamam bulunmuyor. Hanın kapalı barınak bölümüne girişi sağlayan taçkapısı son onarımlar sırasında yerleştirilmiş, dönem analizi sonrasında basit düz silmeli bir kapı olduğu anlaşılmıştır.
Barınak kısmı taçkapıdan sonra ortada doğu-batı doğrultusunda devam eden merkezi bir sahın ile bu sahını kuzey-güney doğrultusunda dik olarak kesen sekiz sahına bölünmüştür. Enine yerleştirilmiş sahınların üzeri, sivri kemerli altı destek sırasının taşıdığı sivri beşik tonozlarla kapatılmıştır. Orta sahın doğuda, cephe duvarıyla doğrudan birleşmez. Bu bölümde duvarın önünde sahın boyunca uzanan bir eyvan açıklığı yer alır. Girişten sonra barınak kısmını boylu boyunca kapsayan orta sahının her bir tarafındaki sahınlar ikişer ayak sırasıyla desteklenmiştir. Orta sahın ile her bir kenarda en dıştaki sahınların haricinde kalan iki ayak arasındaki bölümde bir seki sırası uzanır. Orta sahnı dik kesen altıncı sıradaki tonozla aynı doğrultuda bir aydınlık feneri görülür.
Yapının süslemeleri oldukça yalındır. Obruk Hanı günümüzde daha çok turistlerin uğradığı bir açık hava müzesi görünümündedir. Yapının restorasyon anlamında herhangi bir problemi görülmez.

ObrukhanMurat KAYA