II Selim Türbesi

Ayasofya’nın bahçesinde yer alan ve Sultan il. Selim tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan türbenin temelleri padişahın sağlığında atılmış, fakat yapı ölümünden sonra tamamlanmıştır. Türbede, Sultan II. Selim’in yanı sıra eşi, Sultan III. Murad’ın annesi Nurbanu Sultan (Atik Valide), kızları Piyale Paşa’nın eşi Gevherhan Sultan, Sokollu Mehmed Paşa’nın eşi İsmihan Sultan, Siyavuş Paşa’nın eşi Fatma Sultan, boğdurulan beş oğlu ve Sultan III. Murad ile Sultan III. Mehmed’in genç şehzadeleri ve kızları kerime sultanlar defnedilmiştir. Büyük bir saltanat mezarlığı denebilecek türbede toplam 42 kabir bulunur.

Sultan II. Selim’in ölümü Osmanlı tarihi açısından ilkleri barındırır. İstanbul’da vefat eden ilk padişahtır. Edirne’ de yaptırdığı Selimi ye Camii’ ne defnedilmeyerek padişahların kendi adlarına yaptırdıkları külliyelerdeki türbelere defnedilme geleneğini bozan ilk hükümdar olur. Ayasofya’nın bahçesine inşa edilen ilk türbe ona aittir. Sultan II. Selim Türbesi’nin bir diğer önemli özelliği Nurbanu Sultan’ın buraya defnedilmesiyle ilk kez padişah eşlerinin de aynı türbeye gömülmeye başlanmasıdır.

Sultan II. Selim’in Ayasofya’nın bahçesine bir türbe yaptırmayı ilk tercih eden padişah olması, bütünüyle elden geçirilmesini sağlayıp güçlendirdiği ve minarelerini koydurduğu Ayasofya’yı bir ölçüde kendi eseri saymasından kaynaklanır. 1574 yılında başlanan türbe 1576’da tamamlanır. Sultan öldüğünde inşaat henüz temel aşamasında olduğundan naaşı buraya kurulan bir otağın altına defnedilir.

Sultan II. Selim’in ölümünde ana sebep içki bağımlılığıdır. Şikayetleri artan sultan, 157 4 yılının Ekim ayı sonlarında tövbe edip her şeyden elini eteğini çeker ve kendisini avutması için Şeyh Süleyman Efendi’yi yanına çağırıp onu tövbesine tanık kılar, vasiyette bulunur. Fakat durumu daha da kötüye gidince doktorları halini alkolü bırakmasına bağlayıp ilaç olarak içki vermeyi isterler, ancak padişah bunu kabul etmez. 1 Aralık 1574’te Serdar Sinan Paşa ve Kaptan-ı derya Kılıç Ali Paşa donanmayla İstanbul’a gelip ertesi gün divana katılır, huzura çıkıp padişaha hediyelerini sunarlar. Bu padişahın kendini nispeten iyi hissettiği son gün olur. Saltanat kayığıyla Tersane Bahçesi’ne dinlenmeye gider, yanına çağırdığı Şemsi Ahmed Paşa ile dertleşir, ağladığı görülür. Saraya döndüğünde komaya girer ve 15 Aralık 1574 günü hayatını kaybeder. Eşi Nurbanu Sultan, ölümünü sakladığı padişahın naaşını saray buzluğuna indirip saklar ve Manisa’daki oğlu Sultan III. Murad’a İstanbul’a gelip tahta çıkması için haber yollar. 21 Aralık’ta İstanbul’a gelen Sultan III. Murad cülusun ardından önce babasının, ardından boğdurduğu kardeşleri Süleyman, Osman, Cihangir, Mustafa ve Abdullah’ın cenazelerini Ayasofya’nın bahçesinde henüz temelleri atılmış olan türbeye defnettirir. Öyle bir kalabalık toplanmıştır ki cenazeler Topkapı Sarayı’ndan Ayasofya’ya zorlukla götürülür.

II. Selim Türbesi Mimar Sinan’ın yaptığı en ihtişamlı mezar yapılarından olup klasik Osmanlı türbe mimarisinin Kanuni Türbesi’yle birlikte en önemli iki ürününden biridir. Süslemeleri ve teknik özellikleri açısından da döneminin yüksek maliyetli yapılarından olan türbenin inşaasında özel malzemeler kullanılmış, bezemeleri, işlemeleri dönemin tanınmış ustalarının elinden çıkmıştır. Yapının ana duvarları dışta Marmara mermeri, içte küfekiden oluşan bir teknikle örülmüş, dış yüzeyindeki bezemeler, kaba inşaat bittikten sonra yapı üzerinde oyulmuştur. Mimar Sinan, türbe için yaptığı tasarımda Selimiye Camii’ne göndermelerde bulunur.

Türbede dönemin en güzel İznik çinileri kullanılır. Ancak bu çinilerden bir kısmı 1882-1896 yılları arasında Fransız Albert Sorlin Dorigny tarafından yapılan restorasyon sırasında sökülerek onarım için Fransa’ya götürülür ve yerlerine sahteleri getirilir. Türbenin giriş revağının doğu yönündeki çini panonun yerinde bugün o dönemden kalma bir taklit bulunur. İçteki çini yazı kuşağının da bazı parçaları ortadan kalkmış ve boyayla bütünlenmiştir. Sadece Sultan II. Selim Türbesi değil, Sultan III. Murad Türbesi ve Sultan I. Mahmud Kütüphanesi’nden aynı yolla çalınan çinilerin, Paris’te Musee Les Arts Decoratifs, Musee National de Ceramique-Sevres ve Louvre müzelerinde bulunduğu yakın zamanda tespit edilmiş, iade edilmeleri için girişimler başlatılmıştır. 2006 yılında kapsamlı bir restorasyona alınan Sultan II. Selim Türbesi, 2009’un Eylül ayında ziyarete açılmıştır.

İstanbulda 100 Mimar Sinan Eseri

II Selim TürbesiMurat KAYA