Evdir Han

Antalya Korkuteli Yolu 20 km de bulunmaktadır. Evvelce mevcut olup okunmuş olan kitabesinde eserin I. İzzettin Keykavus Bin Keyhüsrevin 607-616 H. (1210-1219) da yaptırdığı kaydedilmekte ise de eser üzerinde bugün kitabe bulunmamaktadır.

67 x 55 metre ebadında kareye yakın dikdörtgen plandaki Evdir Hanın beden duvarlarının tümü kesme taştan yapılmıştır. Kuzeybatı cephesinde duvarları tamamen, diğer cephelerde ise kısmen harap olmuş olan eser, Anadolu kervansarayları içinde 4 eyvanlı plan şeması ile ayrı bir değer taşımaktadır. Antik bir şehir kalıntısının üzerinde ve bilhassa Antik şehrin nekropolünde kurulmuş olan kervansarayın duvarlarında bol miktarda, spolien malzeme kullanılmış olduğu görülmektedir. Bilhassa kervansarayın avlusunda Antik lahitler hala yerinde durmaktadır. Helen yoklar.

Kuzeybatı cephedeki büyük abidevi portali Selçuklu taş işçiliğinin bir şaheseri olarak gösterilebilir. Beden duvarlarının tam orta kısmından ileri çıkmış olan portalin bütün beden duvarlarında olduğu gibi, dış yüzeyi tamamen kesme taştandır. Üst kısmı yarıdan itibaren iki köşesi yıkılmış elan portalln iki dış kenarı tezyinatsız olarak bırakılmıştır. 60 cm. lik sade bir kenarı takiben içiçe merkeze doğru daralan profillerle tezyini taş işçiliği yer alır. En dıştaki dar bir bordürden sonra içe doğru bir kavisle derinleşen portal cephesi her iki yanda yanyana sıralanmış, içleri oyulmuş ve sivri uçları dışarı doğru üçgenlerden meydana gelmiş ikinci bordür ile yukarı doğru uzanmaktadır. Üçüncü bordür ise geniş bir şerit halinde yüzeysel geometrik oyma bezemelerden meydana gelmiştir. İnce bordürlere göre geniş bordürün bugün kalan kısmı daha fazla olmakla beraber üst kısım yıkılmış olduğundan ancak portal nişinin üst kısmına kadar olan kısmı günümüze gelmiş bulunmaktadır. Fakat bütün Selçuklu portallerinde olduğu gibi, burada da bordürlerin iki yan kenarı katettikten sonra üst kenarı da dolaşarak köşeli bir U meydana getirdiği muhakkaktır.

Büyük portal nişinin iki köşesi yuvarlatılarak gayet ince ve zarif iki sütunçe şeklinde yontulmuş olup, alt ve üst uçları ikişer zar başlıkla süslenmiştir.

Portalin nişi üzerinde cephede sivri kemer şeklinde işlenmiş bordürün uçları önce bir dik köşe ile merkeze doğru dönüş yapmakta, sonra niş içine dönerek portal nişinin kenarını sarmaktadır.

Oldukça büyük olan nişin her iki yanında üzerleri mukarnaslı iki küçük niş daha yer almakta, önce dikdörtgen olan niş, giriş kapısının basık yay kemeri hizasında mukarnaslı üzengilerle daralmaktadır. Düz bir silmeyi takiben yukarı doğru 5 kademe halinde daralan niş üzeri gayet zengin mukarnaslarla süslenmiştir. Çok zengin bir görünüşe sahip olan portal mukarnaslarının içleri yelpaze şeklinde 5 dilimli olarak işlenmiştir.

Muntazam ince yontu halinde kesme taştan yapılmış beden duvarlarının aksine üst örtüsünde moloz taş kullanılmış olan kervansarayın büyük iç avlusu etrafında kalın 4 köşe kesme taş payeler üzerine gene kesme taştan profilli sivri kemerli revaklar sıralanmaktadır. Biri giriş kapısının arkasında iç avluya açılan, diğeri iki aks üzerinde kenar ortalarına gelecek şekilde 4 büyük sivri beşik tonozlu eyvan, hanın karakteristik plan şemasını meydana getirir.

Eyvanlar içten birer kemerle takviye edilmiş olup, avluya bakan uçlarında sivri kemerli açıklıklarla revaklara birleşmektedir. Revakların ortasında silmeli birer kapı ile revaklara açılan kapalı hücreler sıralanır.

Enterasan bir hususta giriş eyvanını sağında tek bir hücrenin diğer bölümlerden farklı olarak çok muhkem bir şekilde yapılmış ve tecrit edilmiş olmasıdırki, buranın ya kıymetli eşyaların muhafaza edildiği bölüm, veya beylere ait olduğu sanılmaktadır. Diğer bir enteresan tarafta sağ köşede yeralan heladır. Girişin solunda zeminden yukarıda bulunan bir geçit ile kervansarayın üzerine çıkılmaktadır ki bu kapının gözetleme için yapıldığı anlaşılır.

Kervansarayın dışında sağ kenarda bir de hamam bulunmakta olup çok harap vaziyettedir. Halen mevcut değil.

 

Türkiyede Vakıf Eserler ve Abideler

Evdir HanMurat KAYA