Dokuzun Derbent Han

Haritada Göster

Han, Konya – Akşehir – Afyon yolu üzerindedir. Kervansaray Konya’dan sonra bu yöndeki ilk menzildir. Konya’ya yaklaşık olarak 15 kilometre uzaklıktadır. Bu yol üzerinde sonraki han ise Hacı Hafız Hanı’dır. Yapı bir vadide, önünden geçen derenin kenarına kurulmuştur. Günümüzde kurumuş olan bu dere üzerinde Osmanlı döneminden bir de köprü bulunuyordu.
Yapının barınak kısmına girişi sağlayan taçkapısı üzerindeki kitabesine göre 1210 yılında inşa edilmiştir. Yapı, Giyaseddin Keyhürev’in yönetim yıllarında Emir Hacı İbrahim tarafından yaptırılmıştır. Kitabede yapının mimarı olarak Hacı Osman bin Abdurrahman’ın ismi geçmektedir.
Hanın inşasında kaba yonu taş ve devşirme malzeme kullanılmıştır. Devşirme malzeme daha önce birçok handa da görüldüğü üzere özellikle barınak kısmının desteklerinde tercih edilmiştir. Plan olarak servis (açık) bölümü ile barınak (kapalı) kısmından oluşur. Barınak (kapalı) kısmı ile servis (açık) bölümü ölçü olarak birbiriyle yaklaşık eş büyüklüktedir. Kapalı bölüm, ikişer ayak sırasıyla üç sahınlı olarak düzenlenmiştir. Ortadaki sa hın daha geniş ve yüksektir. Sahınların üzeri kuzey güney yönünde uzanan sivri beşik tonozlarla örtülmüş ve tonozlar ayak hizasında birer kemer ile takviye edilmiştir. Her bir ayak sırasında dörder kare ayak yer alır. Orta sahında ayaklar arasında kalan bölüm seki olarak düzenlenmiştir.
Hanın avlu bölümü tamamen yıkılmıştır. 1990 lı yıllarda yapılan kazı çalışmaları sırasında avlu bölümünün mekanları ortaya çıkarılarak planı belirlenmiştir. Avluya girişi sağlayan taçkapının, barınak kısmının girişi olduğu düşünülebilir. Sivri kemerli derin olmayan bir niş şeklinde olduğunu düşündüğümüz avlu taçkapısı, bir koridor şeklindeki açıklıkla doğrudan avluya açılıyordu. Koridorun kuzeyinde bir kapı, bu yöndeki kare planlı bir odaya açılır. Burasının hancının kullandığı mekan olması olasıdır. Güneyde olan bölümün ise iki katlı olduğu, alt katın eyvan şeklinde bir açıklığının olduğu anlaşılmaktadır. Üst katın ise hanın mescidi olarak kullanılmış olması olasıdır. Avlunun doğu ve batı yüzünde beş kemerli ve dörder ayakla desteklenmiş revak bulunuyordu. Revakın üzerinin kuzey güney doğrultusunda uzanan tek bir sivri beşik tonozla örtüldüğü düşünülebilir. Avlunun batı yüzünde, derin olmayan bir niş şeklinde çıkıntı yapan taçkapı iki sivri kemerli açıklığa sahiptir. Kemer açıklığının ortasında kitabe yer alır. Yapıda önemli bir süsleme elemanı görülmez. Yapının bazı bölümlerinde Bizans dönemi devşirme yapı malzemesi kullanılmıştır.

Dokuzun Derbent HanMurat KAYA