Umurbey Cami’inde bulunan taş vakıf kitabeleri 1440 yılındaki Türkçe’yi göstermek açısından önemlidir. Girift bir nesih yazıyla yazılan kitabelerin çözümünde emeği geçen üstadların başta Kazım Baykal olmak üzere ruhları şad olsun.
Umurbey camii kapısının iki tarafında mermer plakalarda çok eski imla ile Türkçe bir vakfıye; bugünkü ifadeyle (parantez içindekiler o günkü Türkçedir)
1 Besmele, hamdüsena şol Allah’a ki bizi kurtarır rahmetiyle oddan ve dahi salat üs selam şol Rasulün üzerine olsun ki bize allah buyruğunu yetiştirip doğru yolu gösterdi (Bismillah’ir-Rahman-Ir-Rahim hamd (ü) sena sabitdir şol Allaha ki bizi kurtarır rahmetiyle oddan ve dahi selat’üs-selam şol Resulün üzerine olsun ki bize Allah buyruğun yetişdirüb toğri yol gösterdi)
2 bundan sonra bu tarihe nazar edene şöyle malum olsun ki ben Timurtaş oğlu Umurum bu yerde hasbeten lillah bir cami bina ettim bu camii mesalihi için yine yanında bir hamam yapıp, bu camiye vakfı ettim ve tuz(bundan sonra bu tarihe nazar idene şöyle ma’lüm olsun ki ben ki Timurtaş oğli Umur’um bu yerde hasbeten I’i-llah bir cami’ bina itdüm bu cami’ mesalihiçün yine yanında bir hamam yapup bu cami’e vakfitdim ve Tuz)
3 pazarında yaptığım kervansaray ve önünde dükkanları ile ayazmadaki evlerin ve bağlarım aşağı Bursa elindeki bahçelerim ve değirmenim ve mezralarım kâfirleri ile ve Bursa nahiyetindeki köylerim kâfirleri ile ki Kilise ve Akbedir köyüdür(Bazarında yapduğum karvansaray ve önünde dükkarılariyla Ayazmadagı evlerüm ve bağlarum ve aşağa Bursa altındagı bahcalarum değirmenüm ve mezra’alarum kafirleriyle ve Bursa nahiyetindeki köylerüm kafirleriyle ki Kelesan’dir ve Akköy’dür.)
4 ve Bursa yukarı hisardaki evlerimden gayri ne ki mülküm varsa mezkür camiye vakfettim ve İnegöl nahiyetinde İsaverendeki değirmenin bahçesiyle ve kafirleri ile Ve Engüriye nahiyetindeki Destarlı adlı köyümü ve ol vilayette ne kadar mezralarım (ve Bursa’da yukaru Hisar’dagı evlerümden gayrı ne ki mülküm varsa cemi’in mezkur cami’e vakfitdim ve İnegöl nahiyesinde ‘İsa Viranı’ndaki değirmenim bahcasiyle ve kafiriyle ve Engürye nahiyetinde Destarlı adlu köyimi ve ol vilayetde ne kadar mezra’alarım)
5 varsa Tekür pınarındaki üç hissem ki benimdir ve bağlarım ve bahçelerim ve ekim yerlerim ve kâfirlerim ve bu mezkurları camiye vakfettim ve kitapları tafsille vakfettim ama camiden taşra çıkmaya ve Bergama’da hasbetenlillah bir medrese yaptım ve yanında bir hamam yaptım ve Bergama’da ne kadar Bağlarım ve bahçelerim var iki (varsa ve Tekür Bınarı’ndaki üç hissem ki benümdür ve bağlarım ve bahcalarum ve ekin yerlerim ve kafirlerim bu mezkürları bu cami’e vakfitdim ve kitablarım tafsille vakfitdim amma camiiden taşra çıkmaya ve Birgama’da hasbeten I’i-llah bir medrese yapdum ve yanında bir hamam yapdım Birgama’da ne kadar bağlarım ve bahcalarım ve iki)
6 değirmenim ki Bgüş ovadadır ve iki değirmenim ki gerisindedir ve Bergama’da ne kadar dükkanlarım ve dükkan yerlerim varsa ve bir çiftlik ki Eyvah oğlundan aldım ovadadır bu mezkürları Bergama’daki medreseme vakfettim ve Biga’da hasbetenlillah bir cami yaptım ve yanında bir hamam yapıp ol camiye vakfı ettim(degirmenüm ki Begüş Ova’dadur ve iki degirmenüm ki Giresün’dedür ve Birgama’da ne kadar dükkanlarum ve dükkan yerlerüm varsa ve bir ciftlük ki Ayvadoğlu’ndan aldım Adadadur bu mezkurları Birgama’dagı medreseme vakfetdim ve Biga’da hasbeten l’i-llah bil’ cami’ yapdum yanında bir hamam yapup ol cami’e vakfitdim)
7 ve karahisar da bir cami ve bir medrese yaptım yanında bir hamam ve bir kervansaray yaptım ve Sarıcapınar adlı köy bir Çeltik dingi satın aldım ve mezkurleri Karahisardaki camiye ve medreseye vakfettim ve cemi vakıflarım müseccel ettim ve bu vakıfların gallatından Galya’da ki kervansaray (ve Karahisar’da bir cami’ ve bir medrese yapdum yanında bir hamam ve karvansaray yapdum ve Saruca Bınar adlu köy, ve Homa’da bir çeltük dingi satun aldım ve bu mezkürları Karahisar’dagı cami’e ve medreseye vakfitdim ve cemi’ vakıflarım müseccel itdim ve bu vakıfların gallatından Golya’dagı karvansaray)
soldaki taş
1 ve yolundaki Köprücükler ve düzlerdeki kervansaray muhtaç oldukça meremmet edeler ve Karşısuklar adlı köyümü vakfı bina ettim Edirne de hasbetenlillah bir mescit yaptım ve onda yerlerim vardır mukataa verilir (ve yolundagi köprücükler ve Derziler’deki karvansaray muhtac oldugunca meremmet ideler ve Karşu Savaklar adlu köyümü vakf-ı ebna itdim ve Edirne’de hasbeten l’i-Llah bir mescid yapdum ve anda yerler vardur mukaata’aya virilür)
2 ve bağım ve evlerim ki ondadır yine Edirnede yaptığım mescide vakfettim ve bunların küllisi lillah billah olsun Allah rahmet etsin ol kişiye ki, bu tarihe nazar ede okuya vakıf ruhuna dua kıla allah’ın laneti(ve bagum ve evlerüm anda vardur yine Edirne’de yapdıgum mescide vakfitdim ve bunlar küllisi I’i-Llah b’i-Llah olsun A,ılah rahmet itsün ol kişiye ki bu tarihe nazar ide okuya vakıf ruhuna du’a kıla Allahun la’neti )
3 ve melaikelerin laneti ve peygamberin laneti o kişinin üzerine olsun kim bu vakıfların tebdil ve tağyirine kastede ve bunların fesadına mübaşir ola âmin ya rabbelalemin ve vakıfname de yazılan (ve melaikelerün Ia’neti ve peygamberlerin la’neti ol kişinün üzerine olsun kim bu vakıfların tebdiline ve tagyirine kasd ide ve bunlarun fesadına mubaşir ola amin ya Rabb’el-alemin ve vakıfnamemdir)
4 kullarım benim zamanımda herbiri yiye yiye geldilerse benden sonra onu yiyeler ve Kuşaksız oğlu Alaeddin ve Ağız oğlu Hacı Ali nazir kıldım her biri yevmi dörder (kullarum benüm zemanımda her biri ne yiyi geldilerse yine benden sonra anı yiyeler ve Kuşaksuz ogli ‘Alayiddin ve Oguz ogli Hacı ‘Ali’yi nazır kıldım her biri yevm dörder)
5 akçe eder ve bu tarih muharrem ayının ahirinin de yazıldı ki 859 yılıdır şükür Allaha efkafı mezkure üzere cibayet (akçe yiyeler ve bu tarih Muharrem ayının ahrında yazıldı ki sekiz yüz elli Lokuzuncu yıldır şeker’a-Llahü mesa’iehu evkaaf-ı mezküre üzre cibayet)
6 etmek içün memlük Hoşkadem bin Abdullah ve dahi oğlanları ve bunlara sayi vakfa hizmetleri mukabelesinde ala azer bidi zerbindikleri vakfından yiyeler cera zalike ve hurrire ve fiil cemaziyel’ahir sene hamse ve sittine ve Semamemie ((i) tmekçün memluk Hoşkadem bin ‘Abdullah ve dahi oglanları bunlara sa’yleri vakfa hizmetleri mukaabelesinde ala benden kalır sözdir beyan-ı vakıfdur cera zalike ve hurrire fi Cümad’el-Ahır senete hamsin ve sittine ve semanemietin)
Kazım Baykal, Bursa ve Anıtları